Kara umowna za brak zapłaty -wyrok Sądu Najwyższego

Kara umowna za brak zapłaty się nie należy. Do takich wniosków doszedł Sąd Najwyższy podejmując w dniu 20.11.2019r. uchwałę w składzie 7 osobowym, III CZP/3/19. Wyrok SN jednoznacznie wskazuje kierunek w jakim powinno zmierzać orzecznictwo sądów powszechnych dotąd rozbieżne w tym zakresie.

Chodzi o sytuację, gdy Wykonawca odstąpił od umowy z powodu braku zapłaty przez Zamawiającego. Strony umówiły się, iż Wykonawca może od umowy odstąpić jeżeli Zamawiający opóźnia się z płatnościami co najmniej 14,  a ten stan utrzymuje się pomimo wezwania do zapłaty. Strona z winy której odstąpiono od umowy zobowiązana była do zapłaty kar umownych.

Rozbieżności w orzecznictwie oparły się na dwóch poglądach.

Cześć sądów uznawała, iż za niewykonanie zobowiązania pieniężnego należą się odsetki a nie kara umowna, bowiem z art. 483kc jasno wynika, iż strony mogą zastrzec karę umowną tylko w przypadku niewykonania zobowiązania niepieniężnego.
Natomiast druga cześć sadów uznawała, iż z chwilą odstąpienia od umowy powstaje między stronami zobowiązanie o jakim mowa w art. 494kc “ Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy może żądać nie tylko zwrotu tego co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikającej z niewykonania zobowiązania. Takie zobowiązanie nie ma już charakteru niepieniężnego.”

W uchwale 7 sędziów Sąd Najwyższy orzekł

o niedopuszczalności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym.
Sprawozdawca sędzia Krzysztof Pietrzykowski zaznaczył, iż art. 483 kc ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie przewiduje innych konsekwencji dotyczących umieszczenia w umowie postanowienia, które jest bezskuteczne z mocy ustawy. Tego rodzaju postanowienie jest bezwzględnie nieważne.

W praktyce

Wyrok SN oznacza, iż Wykonawca, któremu Zamawiający nie zapłacił za wykonane zamówienie pozostaje wystąpić do sądu o zapłatę wraz z odsetkami. Może też od umowy odstąpić ale bez prawa do kary umownej.

Z dniem 1.07.2015r. weszła w życie ustawy z 9.04.2015r. O zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy –Prawo zamówień publicznych /Dz.U.2015r.poz. 605/, która wprowadza tzw.- VAT ODWRÓCONY –celem uszczelnienia systemu podatkowego.

Odwrócony VAT jest procedurą, która przewiduje, że to kupujący, a nie sprzedający, zobowiązuje się do odprowadzenia podatku. Zgodnie z ustawą mechanizm odwrotnego obciążenia VAT ma być rozszerzony na obrót takimi towarami jak: niektóre postaci złota; kolejne wyroby ze stali (chodzi o towary, których właściwości są identyczne z tymi towarami, które są już objęte tym mechanizmem); telefony komórkowe, w tym smartfony; komputery przenośne (tablety, notebooki, laptopy, itp.) oraz konsole do gier.
Mechanizm odwróconego VAT obowiązuje, gdy łączna wartość sprzedaży ww towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji bez podatku vat pomiędzy firmami przekroczy 20 tys. zł.

Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności:

jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. – art. 91a ust.2 ustawy prawo zamówień publicznych.

Co należy rozumieć przez nowo wprowadzone  aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne?

Jako przykładowe kryteria środowiskowe można wskazać: materiał, z którego wykonywano dostarczany sprzęt / np. emisja 1 kg dwutlenku węgla na 1kg gotowego surowca, koszt utylizacji danej rzeczy/
Jako przykładowe kryteria społeczne można wskazać rozwiązania dotyczące zatrudnienia nowych osób lub zatrudnienia osób niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Jako przykładowe kryteria innowacyjne można wskazać dodatkowe , innowacyjne elementy ponad opis przedmiotu, wynikający ze specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zawarte w określonej koncepcji, za którą Zamawiający przyzna określoną ilość punktów, które mają istotny wpływ na jakość i realizację przedmiotu zamówienia.

Zgodnie z art. 89 ust.1.pkt.6 ustawy pzp Zamawiający odrzuca, ofertę, jeżeli zawiera błędy w obliczeniu ceny. Ustawa nie definiuje przy tym pojęcia „ błąd w obliczeniu ceny”. Niemniej jednak przyjmuje się , iż błędem w obliczeniu ceny jest błąd polegający na przyjęciu niewłaściwych danych do jej obliczenia, wynikający np. z nieprawidłowego ustalenia stanu faktycznego. Tak więc błąd w obliczeniu ceny oferty ma miejsce wówczas, gdy Wykonawca oblicza cenę oferty inaczej, niż zostało to ustalone przez Zamawiającego.”-  wyrok KIO z dnia 16.05.2014r. KIO 990/13.

Jak wskazała Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 5.01.2014r. KIO 134/14 oferty, dla których  w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych zastosowano różne stawki podatku VAT są nieporównywalne. Stąd ustalenie prawidłowej  stawki podatku VAT jest istotne dla zachowania zasady równego traktowania wykonawców. por. uchwała Sądu Najwyższego z 20.10.2011  sygn..akt IIICZP 52/1 i IIICZP 53/11/. Zamawiający badając oferty ma obowiązek badać wysokość  stawki VAT. Aby oferty złożone w postępowaniu  mogły być porównywalne m.in. ceny ofertowe muszą być obliczone z zastosowaniem tych samych reguł, a w tym  z zastosowaniem tych samych stawek VAT, które są istotnym elementem kalkulacji ceny oferty. Obowiązek weryfikacji stawki podatku od towarów i usług wypływa wprost z art. 87ust.2 pkt. 3 i art. 89ust.1pkt.6 ustawy pzp. W przypadku wystąpienia w ofercie innej niż pisarska i rachunkowa omyłki, powodującej niezgodność oferty ze specyfikacją, która to omyłka nie spowoduje istotnych zmian w treści oferty, zamawiający musi dokonać  poprawienia takiej oferty. Jednak może to nastąpić w przypadku, gdy zamawiający ustanowi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia wskazanie sposobu obliczenia ceny,  a szczególnie, gdy zamawiający zobowiąże wykonawców, aby zastosować określoną stawkę podatku VAT.- wyrok KIO z dnia 30.04.2013r. KIO 880/13