Zamówienia publiczne

Czy kara umowna za nienależyte wykonanie umowy może przekroczyć wysokość kary umownej za niewykonanie umowy?

Ostatnio zapadło bardzo ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego, o którym pisałam już wcześniej , nie ukrywam, iż przyczyniłam się do jego wydania dzięki  wyrokowi sądu II instancji, którego treść zainicjowała sięgnięcie  po wyjątkowy środek ochrony prawnej jakim jest skarga kasacyjna.

Sąd Najwyższy w wyroku 29.11.2013r. I CSK 124/13 przesądził , iż kara umowna za wykonanie umowy po terminie nie może przekraczać kary umownej jaka mogłaby być naliczona za niewykonanie całej umowy.

Otóż Wykonawcy, którzy nie wykonali w terminie umowy o udzielenie zamówienia publicznego a Zamawiający wyliczył  przewidzianą w umowie  karę umowną za zwłokę lub opóźnienie , której wysokość przekroczyła wysokość kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania umowy  /np. w wyniku odstąpienia od umowy/ mogą śmiało domagać się miarkowania kary umownej.

Doniesienia prasowe:

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych wystąpił do Sądu o unieważnienie wartych ponad 70 mln zł umów na wykonanie rejestru PESEL2 zawartych między Centrum Projektów Informatycznych a IBM.

Umowy podpisano w 2008 i 2009 r. na realizację programu PESEL2, czyli modernizacji i rozbudowy rejestru PESEL, tak by można było z niego korzystać przy planowanych nowych dowodach biometrycznych. Tworzenie PESEL2 rozpoczęło się w 2005 r., a w 2008 r., przekazano to zadanie nowo utworzonej jednostce podległej resortowi administracji i spraw wewnętrznych – Centrum Projektów Informatycznych, które zdecydowało o podzieleniu dużego przetargu na budowę PESEL2 na cztery części.

Pierwsza część dotycząca „dostarczenia oprogramowania aplikacyjnego udostępniającego dane ze zbiorów PESEL2 i Ogólnokrajowej Ewidencji Wydanych i Unieważnionych Dowodów Osobistych” była najmniejsza. Jej koszt oszacowano na poniżej 14 tys. euro, czyli na tyle mało, że nie obejmowała jej ustawa o zamówieniach publicznych. Zamiast ogłaszać przetarg, CPI wysłało zapytania ofertowe do pięciu firm. Odpowiedziały tylko dwie: IBM i S&T Services. CPI po zaledwie 20 dniach wybrało ofertę IBM o wartości 46 360 zł. Tyle że podpisując umowę z IBM, MSW nie zadbało, by licencja na użytkowanie tej aplikacji zawierała prawa do jej modyfikacji. IBM nie zostało więc zobowiązane do przekazania praw autorskich do swojego produktu. Kolejne trzy części przetargu o wartości 71 mln zł mógł więc wygrać tylko IBM.

Przetarg stał się powodem wszczęcia postępowania przez CBA, w wyniku którego zatrzymano niektóre osoby. Kontrolę procedury przetargowej Urząd Zamówień Publicznych zakończył pod koniec 2012 r. i jednoznacznie ocenił: „Doszło do celowego podziału zamówienia na części skutkującego ominięciem przepisów”, a CPI działało „w celu obejścia prawa”. Po kontroli prezes UZP skierował pozew do sądu o unieważnienie umów na PESEL2.

Prezes UZP korzysta ze swoje prawa wnioskowania o unieważnienie umów bardzo rzadko, być może niewspółmiernie mało do liczby umów, których ważność budzi poważne wątpliwości. Niemniej należy pamiętać o skutkach, jakie może wywołać wyrok uznający nieważność umowy. Działa on bowiem ze skutkiem wstecznym i w pierwszej kolejności prowadzi do roszczeń wzajemnych obu stron o bezumowne świadczenia. W  przypadku umowy między CPI a IBM oznaczałoby to nie tylko oddanie przez amerykańską firmę 71 mln zł z odsetkami, lecz także konieczność zwrotu przez CPI sprzętu i oprogramowania oraz czynszu za jego użytkowanie, oraz opłacenie kosztów pełnionych przez IBM usług. Sąd treść pozwu odesłał do IBM Polska, by się do niego ustosunkował do końca marca.

Po raz kolejny Sąd Najwyższy wypowiedział się w sprawie wadium  dopuszczając drogę cywilną dochodzenia zwrotu wadium niesłusznie zatrzymanego przez Zamawiającego.- wyrok SN z 12.02.2014r. sygn.akt IVCSK 291/ 13.

Zdaniem Sądu Najwyższego “To sprawa cywilna, żeby więc mówić, że ma ją rozpatrywać inny organ niż sąd cywilny, musiałaby o tym stanowić wyraźnie ustawa”. Wykonawca może więc złożyć pozew o zwrot wadium niezależnie od tego, czy domagał się tego przed KIO, tym bardziej ,iż takiej możliwości  nie ma w postępowaniach  “nieunijnych”.

Sprawa do Sądu Najwyższego trafiła po tym  jak sądy I i II instancji odrzuciły pozew o  zwrot wadium, twierdząc , iż zwrotu wadium należy dochodzić przed KIO.

Aż trudno uwierzyć ,iż jeszcze  takie wyroki zapadają, co wskazywałoby na to, iż sądy nie czytają orzeczeń Sadu Najwyższego, który przesądził o dopuszczalności dochodzenia zwrotu wadium na drodze cywilnej już w 2011r.

Szerzej o tym pisałam  12.06.2012r. post “Zwrot niesłusznie zatrzymanego wadium -najnowsze orzecznictwo”. Chodzi oczywiście o wyrok  Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2011 r. (sygn. akt II CSK 675/10) Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego wynikało, iż nie jest dopuszczalne odrzucanie powództw wykonawców o zwrot bezprawnie zatrzymanego wadium przez sądy powszechne z powołaniem się na okoliczność, że do rozpoznawania tego rodzaju sporów właściwa jest Krajowa Izba Odwoławcza. Podobnie- wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15.12. 2011r., sygn. akt X Gz 656/11)

Czy spotkaliście się z taką sytuacją, iż zanim doszło do podpisania umowa po wyborze najkorzystniejszej oferty termin realizacji wskazany w SIWZ już upłynął?

Taką umowę należałoby traktować jako umowę nieważną, gdyż nie można zawrzeć umowy o świadczenie niemożliwe. Potwierdził to Zespół Arbitrów  w wyroku z dnia z 7.03.2007r. stwierdzając, iż nie jest możliwe zawarcie umowy, w której wykonawca zobowiązał się do rozpoczęcia wykonania zamówienia w terminie, który w momencie jej zawarcia już upłynął. Zawarcie takiej umowy byłoby zawarciem umowy o świadczenie niemożliwe i zgodnie z art. 387 Kodeksu Cywilnego byłaby nieważna. Podobne stanowisko wyraził Zespół Arbitrów w wyroku z dnia 30.11.2004r. UZP/ZO/O-2043/04/, który nakazał unieważnić postępowanie, gdyż posiedzenie Zespołu Arbitrów odbyło się w dniu, który był dniem wykonania umowy, stwierdzając, iż umowa zawarta w takim przypadku byłaby nieważna na podstawie art.387kc.

Przeanalizujmy podobną sytuację, w której:

W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego  o wartości przekraczającej 14000 euro  Zamawiający określił w specyfikacji istotnych warunków umowy termin wykonania umowy poprzez wskazanie konkretnej daty z możliwością jej  zmiany .

Składając ofertę Wykonawca zobowiązał się zrealizować dostawę specjalistycznego sprzętu medycznego w terminie przewidzianym w SIWZ. Niestety jak to w życiu różnie bywa przed podpisaniem umowy okazuje się, iż jedyny  na świecie producent tego rodzaju sprzętu  nie  wyprodukuje urządzenia w czasie pozwalającym na terminową dostawę z uwagi na „zbyt duże obłożenie produkcji”, choć wieloletnia praktyka pokazywała, iż złożenie zamówienia niezwłocznie po wyborze najkorzystniejszej oferty gwarantowało dotrzymanie terminu. Gdyby wszystko „zagrało” jak dotychczas umowa byłaby wykonalna w wyznaczonym terminie,  no ale „nie zagrało”.

Jaki Wykonawca ma wybór?

Z jednej strony Wykonawca odmawiając podpisania umowy naraża się na zatrzymanie wadium na podstawie art.46ust.5 ustawy prawo zamówień publicznych, jeżeli było wymagane.

Z drugiej strony ma świadomość, iż podpisując umową zobowiązuje się do wykonania umowy, której nie będzie mógł zrealizować na warunkach określonych w ofercie  z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności, a bystry Zamawiający nie zapomniał w umowie o karach umownych.

Czy w takiej sytuacji strony podpisałyby umowę nieważną  w świetle art. 387kc w związku z art. 14 pzp z uwagi na niemożliwość wykonania umowy na warunkach określonych w SIWZ? Odpowiedź wcale nie jest prosta.

Na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Koszalinie  :

Czy pięciodniowy termin z art. 182 ust. 1 pkt 2 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) na wniesienie odwołania od czynności zamawiającego zostaje przerwany w dniu złożenia przesyłki z odwołaniem w placówce pocztowej operatora wyznaczonego, czy w dniu dostarczenia tej przesyłki do siedziby Krajowej Izby Odwoławczej w Warszawie?​

Sąd Najwyższy podjął w dniu 7.02.2014r. uchwałę w składzie 3 sędziów

​Do zachowania – przewidzianego w art. 182 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (jedn. tekst Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.) – terminu do wniesienia odwołania od czynności zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia nie ma znaczenia dzień oddania odwołania w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego  pocztowe usługi powszechne w innym  państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Co to oznacza?

Tak jak dotychczas odwołanie należy złożyć do Prezesa KIO w formie pisemnej albo elektronicznej opatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Odwołaniu musi wpłynąć do Prezesa Kio przed upływem terminu do wniesienia odwołania.

Ośrodek Mediacyjny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Bydgoszczy organizuje szkolenia przygotowujące do pełnienia roli mediatora zgodne ze standardami szkolenia mediatorów uchwalonymi przez Społeczną Radę ds. Alernatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów /ADR/ przy Ministrze Sprawiedliwości  z 29.10.2007r./- 40 godzin, najbliższy termin  5,6 kwiecień 17,18 maj 2014r.

oraz

szybki kurs  “Skutecznego porozumiewania się” – 4 godziny, najbliższy termin 30.03.2014r. g. 10.00

szczegóły: www.oirp.bydgoszcz.pl  zakładka Ośrodek Mediacji

W dniu 11 lutego br. Rada Unii Europejskiej przyjęła nowe dyrektywy w zakresie zamówień publicznych: – dyrektywę w sprawie zamówień publicznych, –  dyrektywę w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w  sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, – dyrektywę w sprawie udzielania koncesji .

Termin implementacji dyrektyw do porządków prawnych państw członkowskich UE upływa w ciągu 24 miesięcy od ich wejścia w życie.

Nowe dyrektywy  zastępują obecnie obowiązujące dyrektywy 2004/17/WE oraz 2004/18/WE, a  także ustanawiają osobny reżim dla udzielania koncesji. Większość  przepisów zawartych w nowych dyrektywach będzie obowiązkowa do wdrożenia  do krajowych regulacji.

Sejm uchwalił nowelizację Prawa zamówień publicznych w zakresie podwyższenia progu stosowania ustawy Pzp oraz wprowadzenia zmian uwzględniających specyfikę działalności naukowo-badawczej i kulturalnej

W dniu 7 lutego 2014 r. została uchwalona ustawa o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych stanowiąca przedłożenie rządowe. Zasadnicza zmiana wprowadzana przedmiotową ustawą dotyczy podwyższenia progu zastosowania ustawy Pzp. Przewidziana w ustawie wysokość progu została zwiększona z 14 000 euro do 30 000 euro. Nowa wysokość progu – 30 000 euro, od którego powstaje obowiązek stosowania ustawy Pzp, będzie dotyczyła wszystkich kategorii zamawiających. Oznacza to, że do udzielania zamówień wyłączonych spod Pzp z uwagi na ich szacunkową wartość nie będzie konieczne spełnianie wymagań określonych ustawą – Prawo zamówień publicznych.