Przedsiębiorcy mogą się ubiegać o realizację zamówienia publicznego indywidualnie bądź wspólnie. Konsorcjum jest jedną z form współpracy dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, którą oni wybierają, by osiągnąć konkretny cel gospodarczy. W przypadku konsorcjum występującego w zamówieniach publicznych celem jest złożenie przez zainteresowane podmioty oferty przetargowej, pozyskanie zamówienia, zawarcie umowy, a następnie wspólne jej wykonanie. Na to rozwiązanie decydują się małe i średnie przedsiębiorstwa w przypadku, gdy same nie dysponują wystarczającym potencjałem finansowym, technicznym lub personalnym, koniecznym do realizacji konkretnego zamówienia publicznego.

 Artykuł 23 prawa zamówień publicznych nie określa żadnych wymogów w zakresie organizacji stosunków między tymi wykonawcami ani nie określa prawnej formy ich współpracy. Sami wykonawcy mogą więc zadecydować, jaką formę współdziałania chcą podjąć. Najczęściej współpracują jako konsorcjanci bądź wspólnicy spółki cywilnej.

W doktrynie wyodrębnia się dwa modele konsorcjum.

1. W pierwszym z nich umowa konsorcjum jest rodzajem umowy spółki cywilnej, jeśli wynika to z treści konkretnego stosunku pomiędzy stronami, a więc gdy wyraźnie wykazuje istotne cechy umowy spółki cywilnej, które są określone w art. 860 i n. k.c.
2. W drugim modelu umowa konsorcjum będzie umową nienazwaną zbliżoną do spółki prawa cywilnego i wówczas przepisy o spółce cywilnej stosujemy per analogiam. Jej podstawa prawna będzie się wtedy opierała na obowiązującej w prawie polskim zasadzie swobody umów, zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą dowolnie ułożyć istniejący pomiędzy nimi stosunek prawny, z tym że jedynym wymogiem jest, by jego treść i cel nie przeciwstawiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 3531 k.c.).

Konsorcjum powstaje więc na podstawie umowy cywilnoprawnej (tzw. umowy konsorcjum) lub konsorcjalnej. Podstawę prawną dla konsorcjum stanowi kodeks cywilny (art. 3531, art. 860 i n.) oraz umowa (łac. lex contractus). Konsorcjum nie podlega wpisowi do rejestru sądowego ani do ewidencji działalności gospodarczej. Przez zawarcie umowy konsorcjum nie powstaje odrębny od jego uczestników samodzielny podmiot praw i obowiązków, gdyż konsorcjum nie nabywa osobowości prawnej ani nie jest wyposażone w zdolność prawną, choćby cząstkową. Wybór tej formy kooperacji jest więc dla podmiotów dość elastycznym i prostym rozwiązaniem ze względu na szybkość i łatwość tworzenia konsorcjum.

Umowa konsorcjum jako umowa spółki prawa cywilnego wymaga formy pisemnej (art. 860 § 2 k.c.), zastrzeżonej dla celów dowodowych. Tak samo jest w przypadku umowy konsorcjalnej, czyli w drugim modelu konsorcjum.

Umowa nie musi być dla swojej ważności zawarta na piśmie, jednak bez zachowania formy pisemnej nie będzie możliwe spełnienie żądania zamawiającego dotyczącego okazania przed zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego umowy regulującej współpracę wykonawców ubiegających się wspólnie o udzielenie zamówienia, w przypadku gdy ich oferta została wybrana (art. 23 ust. 4 p.z.p.).

W związku z tym, że obowiązkowa treść umowy konsorcjum nie została określona w żadnych przepisach, zależy ona od woli podmiotów tworzących konsorcjum, czyli w przypadku zamówień publicznych – wykonawców. W praktyce umowa taka określa zasady realizacji zamówienia, udziału w zyskach i kosztach związanych z realizacją zamówienia oraz zasady sposobu dokonywania rozliczeń. Umowa może zawierać postanowienia dotyczące reprezentacji konsorcjum, a także, co zostało wskazane w orzecznictwie Zespołu Arbitrów, zastępować pełnomocnictwo do reprezentowania konsorcjum udzielane przez jego członków.

 Ustawa z 11.09.2019 r. Prawo zamówień publicznych – dalej p.z.p. pozwala wykonawcom na wspólne ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego, natomiast zamawiający na etapie oceny ofert nie bada umowy regulującej stosunki takich wykonawców.

Wykonawcy ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo do reprezentowania w postępowaniu i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zamawiający nie może wymagać od wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia posiadania określonej formy prawnej w celu złożenia oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Na etapie oceny ofert zamawiający nie ma uprawnień aby weryfikować umowę konsorcjum.

 Warto podkreślić, że ustanowienie pełnomocnika nie musi następować odrębną czynnością prawną, może również nastąpić poprzez stosowną legitymację w umowie spółki cywilnej lub w uchwale wspólników i w takim przypadku jako pełnomocnictwo wykonawca przedkłada rzeczoną umowę spółki cywilnej albo uchwałę wspólników.

W tym miejscu warto również zwrócić uwagę, że w świetle art. 125 ust. 4 p.z.p. w przypadku wykonawców wspólnie ubiegających się o zamówienie, każdy z nich oddzielnie zobowiązany jest złożyć oświadczenie potwierdzające brak podstaw wykluczenia oraz spełnianie warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji w zakresie, w jakim każdy z tych wykonawców wykazuje spełnianie tych warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji.

Jeśli chodzi zaś o regulacje art. 117 ust. 4 p.z.p. to wskazać należy, że “Oświadczenie o podziale zadań pomiędzy współwykonawców, o którym mowa w art. 117 ust. 4 p.z.p., stanowi podmiotowy środek dowodowy.

Żródła:

1. komentarz do prawa zamówień publicznych A. Gawrońska-Baran , www.lex.pl

2. komentarz do prawa zamówień publicznychW. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, ww.lex.pl

Jednym z warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego stawianych przez Zamawiających  jest często dysponowanie odpowiednim potencjałem osobowym na czas realizacji zamówienia. Dodatkowo w opisie przedmiotu zamówienia Zamawiający może wymagać, aby osoby realizujące zamówienia były zatrudnione na umowę o pracę. Zachodzi wątpliwość w jaki sposób Wykonawca powinien w ofercie wskazać, iż dysponuje danym potencjałem osób? Czy na moment składania ofert Wykonawca musi dysponować osobami na umowę o pracę?

Potencjał własny Wykonawcy a potencjał obcy

Wprawdzie przepisy Prawa zamówień publicznych nie operują terminem „dysponowanie”, ale zwłaszcza w kontekście warunku zdolności zawodowej – potencjału osobowego, istotne jest prawidłowe rozumienie, kiedy dane osoby są „osobami wykonawcy”, a kiedy są „zapożyczone” od podmiotu trzeciego, tj. udostępnione na zasadach wynikających z art. 118 p.z.p. Przyjmuje się, że o fakcie dysponowania osobami zdolnymi do wykonania zamówienia rozstrzyga więź prawna istniejąca pomiędzy wykonawcą a daną osobą (osobami).

Należy odróżniać bezpośrednie dysponowanie osobami od dysponowania pośredniego. Nie każdą osobę, którą dysponuje wykonawca, a która nie jest nim samym lub osobą zatrudnioną przez niego na podstawie umowy o pracę, należy uważać za osobę udostępnioną przez podmiot trzeci.

W sytuacji gdy wykonawca dysponuje daną osobą skierowaną do realizacji zamówienia z uwagi na istniejący bezpośrednio między nim a osobą stosunek prawny dochodzi do dysponowania bezpośredniego. Bez znaczenia jest tutaj charakter prawny takiego stosunku, tj. kwestia, czy mamy tu do czynienia z umową o pracę, umową zlecenia, umową o świadczenie usług, umową przedwstępną, czy też z samozatrudnieniem się osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą.

Dysponowanie pośrednie ma natomiast miejsce, gdy dane osoby są udostępniane wykonawcy przez podmiot trzeci do realizacji konkretnego zamówienia. Zobowiązanie takiego podmiotu trzeciego do udostępnienia osób może wynikać z różnych stosunków prawnych łączących wykonawcę z podmiotem trzecim (umowa o podwykonawstwo, umowa o współpracy, porozumienie pomiędzy pracodawcami o delegowaniu pracowników ³⁵³ w celu wykonywania pracy u wykonawcy itd.).[1]

[1] Komentarz do art. 112 ustawy prawo zamówień publicznych pod red. Andrzeli Gawrońskiej -Baran i in. LEX 2024

Orzecznictwo KIO

KIO 650/17- z 18.04.2017 r.-  Jeżeli tytułem prawnym do powołania się przez wykonawcę na dysponowanie osobami zdolnymi do wykonania zamówienia jest stosunek prawny istniejący bezpośrednio pomiędzy wykonawcą a osobą, na której dysponowaniem wykonawca się powołuje, mamy do czynienia z dysponowaniem bezpośrednim. Nie zachodzi w takim wypadku ani podwykonawstwo, ani też w ogóle stosowanie art. 22a p.z.p. (dawniej art. 26 ust. 2b p.z.p.), gdyż nie występują żadne zasoby podmiotów trzecich. Bez znaczenia także pozostaje, jaki dokładnie stosunek prawny łączy wykonawcę z tą osobą: może to być umowa o pracę, umowa cywilnoprawna czy samozatrudnienie.

KIO782/18 z 10.05.2018 r. – Z pośrednim dysponowaniem osobami zdolnymi do realizacji zamówienia mamy do czynienia w sytuacji, w które podmiotem trzecim będzie również osoba fizyczna, prowadząca działalność gospodarczą i zatrudniająca w tym celu pracowników albo uprawniona do dysponowania ich pracą na podstawie umów cywilnoprawnych.

KIO74/18 z 29.01.2018 r.– Brak jest podstaw do utożsamiania okoliczności dysponowania jako zasobem własnym określonymi osobami z zawarciem z nimi umów o pracę już na etapie złożenia oferty. Nie można mylić okoliczności wykazania spełnienia warunków udziału w postępowaniu, które stanowią klasyczne oświadczenia wiedzy wykonawcy, z jego oświadczeniem woli o znaczeniu przedmiotowym, że na etapie realizacji przedmiotu zamówienia wskazane przez niego osoby będą wykonywały określone czynności na podstawie stosunku pracy.

KIO /UZP 2626/10 – wykonawca może wskazać w składanych oświadczeniach lub dokumentach sprzęt lub osoby, którymi będzie dysponował w przyszłości przy wykonaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego, jedynie w razie korzystania z tzw. “potencjału podmiotu trzeciego” zgodnie z art. 26 ust. 2b p.z.p.

Wnioski

Wykonawca, którego oferta została oceniona najwyżej, na żądanie Zamawiającego składa  wykaz osób, w którym zawiera informację o podstawie do dysponowania osobami.

Zamawiający powinien weryfikować podstawę do dysponowania osobą skierowaną do realizacji przedmiotu zamówienia, tj. czy jest to dysponowanie bezpośrednie, czy też pośrednie.

Generalnie Wykonawca nie musi zawierać umów o pracę z osobami wskazanymi w wykazie osób w ramach badania i oceny ofert. Najpóźniej takie umowy muszą być zawarte do rozpoczęcia realizacji zamówienia. Na moment składania ofert z reguły w przypadku dysponowania bezpośredniego, podstawą dysponowania osobami jest umowa przedwstępna umowy o pracę lub porozumienie na mocy którego Wykonawca może posłużyć się danymi osób wskazanych w wykazie osób celem uzyskania zamówienia.

W przypadku dysponowania pośredniego taką podstawą dysponowania potencjałem osobowym jest najczęściej zobowiązanie podmiotu trzeciego do udostępnienia osób, zatrudnionych na umowę o pracę.

Czy Zamawiający niezwłocznie po uzyskaniu informacji  o sentencji orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej  może przystąpić do dalszych czynności zgodnie z treścią orzeczenia, czy też musi czekać na uprawomocnienie się orzeczenia.

W jakim terminie należy zapłacić zasądzone w orzeczeniu koszty postępowania? O tym w poniższym blogu.

Rodzaje orzeczeń KIO

 Krajowa Izba Odwoławcza wyrokiem orzeka o oddaleniu lub uwzględnieniu odwołania.  W pozostałym zakresie wydaje postanowienie.

Orzeczenie uwzględniające odwołania , gdy umowy nie zwarto może polegać na  :