Zmiana terminu wykonania umowy po jego upływie

Strony zawarły umowę na usługę w trybie ustawy pzp. Do dnia upływu terminu wykonania umowy strony nie zdążyły zawrzeć aneksu do umowy przedłużającego ten termin . Czy to oznacza, że umowy zmienić już nie można? Czy umowa wygasła? O tym poniżej.

Stan prawny

W  opinii Urząd Zamówień Publicznych potwierdzono możliwość aneksowania umowy  o udzielenie zamówienia po upływie umownego terminu na wykonanie przedmiotu zamówienia .

W kontekście dopuszczalności aneksowania umowy po upływie umownego terminu na wykonanie przedmiotu świadczenia należy odwołać się do ogólnych zasad wyznaczających granice swobody umów, przewidzianych w art. 353¹ KC. W myśl tego przepisu strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem swoboda umów stanowi w istocie swobodę kształtowania treści stosunku zobowiązaniowego przez umowę, obejmuje zatem nie tylko umowy tworzące stosunek zobowiązaniowy, ale także umowy zmieniające ten stosunek oraz rozwiązujące go (wyrok SN z dnia 18 stycznia 2001r., sygn. akt: V CKN 193/00). Analiza dotycząca tego, czy zawarcie aneksu do umowy nie wykracza poza normy przewidziane w art. 353¹ kc winna odnosić się zarówno do treści stosunku prawnego rozumianej jako treść postanowień określających prawa i obowiązki stron, jak również do jego celu tj. skutku który ma być osiągnięty w następstwie wykonania tych postanowień.

UZP podkreślił przy tym, że; „Biorąc pod uwagę powyższe z samego tylko faktu, że aneks zmieniający umowę w sprawie zamówienia publicznego został zawarty po upływie umownego (pierwotnego) terminu przewidzianego na wykonanie tego zamówienia nie można wywodzić, że zmiana umowy jest niezgodna z art. 353¹ kc, ani z art. 144 ust. 1 pkt 1-6 ustawy Pzp, ani w inny sposób niedopuszczalna. Zamawiający może zatem zmienić umowę o zamówienie publiczne po upływie terminu na wykonanie przedmiotu świadczenia, pod warunkiem, że zmiana ta będzie zgodna z treścią art. 144 ust. 1 ustawy Pzp.” 

Co prawda opinia UZP została wydana na gruncie poprzedniej ustawy prawo zamówień publicznych, ale zgodnie z art. 8ust.1 obecnie obowiązującej ustawy prawo zamówień publicznych z dnia 11.09.201r. (Dz.U. z 2022 poz. 1710) do czynności podejmowanych przez zamawiającego, wykonawców oraz uczestników konkursu w postępowaniu o udzielenie zamówienia i konkursie oraz do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360), jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

Treść umowy

W umowie założono, iż w terminie obowiązywania umowy mają być zrealizowane wszystkie zadania określone w umowie. Zatem do czasu zrealizowania wszystkich zadań cel umowy nie zostaje osiągnięty a upływ terminu obowiązywania umowy nie prowadzi do wygaśnięcia umowy.

W takim wypadku upływ terminu obowiązywania umowy przewidziany w umowie nie uniemożliwia zawarcia aneksu do umowy po tym terminie.

Umowa wzajemna

Zgodnie z art. 487 kc  umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej.

 Na mocy umowy wzajemnej obie strony zaciągają względem siebie zobowiązanie do spełnienia świadczenia (zobowiązanie dwustronne, odpłatne), a świadczenie jednej strony ma być odpowiednikiem (ekwiwalentem) tego, co sama otrzyma od drugiej strony, tytułem jej świadczenia.

Konstytutywną cechę umowy wzajemnej stanowi więc wzajemna zależność między świadczeniami, ustanawiana przez same strony umowy: jedna strona zobowiązuje się świadczyć dlatego, że otrzyma świadczenie od drugiej strony. Oznacza to zatem, że w przypadku nieskuteczności (niemożności) spełniania świadczenia przez jedną ze stron, cała umowa staje się nieskuteczną i nie wywołuje skutków prawnych (wyr. SA w Białymstoku z 9.11.2017 r., I ACa 448/17, Legalis; zob. szerzej na temat pojęcia umowy wzajemnej: S. Grobel, Synallagma, s. 7 i n.; tenże, Prawo; A. Klein, Ustawowe, passim; Ł. Węgrzynowski, Ekwiwalentność).

Według tradycyjnego poglądu o ekwiwalentności świadczeń rozstrzyga subiektywna ocena stron, a nie ich rzeczywista, obiektywna równoważność (tak np. A. Brzozowski w: SPP, t. 5, 2006, s. 409; zob. też M. Piekarski, w: Z. Resich i in., Komentarz KC, t. 2, 1972, s. 1193). Według zaś najnowszych ustaleń doktryny za decydującą o ekwiwalentności świadczeń, a tym samym o wzajemności umowy, uznać należy nie – pojmowaną subiektywnie bądź obiektywnie równoważność świadczeń, lecz ustanowioną przez strony umowy więź, polegającą na zależności świadczenia jednej strony od drugiej – do ut des, czyli tzw. funkcjonalne sprzężenie świadczeń. Tym samym dla pojęcia umowy wzajemnej nie tylko nie jest konieczne, aby świadczenia obu stron miały obiektywnie taki sam walor ekonomiczny, lecz także aby strony tak właśnie, jako majątkowo równoważne, subiektywnie oceniały relacje między swoimi świadczeniami. Co więcej, w ramach swobody umów strony mogą ustanowić jako wzajemne dowolne, sprzężone ze sobą funkcjonalnie świadczenia, byleby umowa mieściła się w ramach odpłatnych czynności prawnych, do których bezwzględnie należą umowy wzajemne (tak Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2016, s. 122; zob. szerzej na ten temat W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2018, art. 487, Nb 2; zob. też T. Justyński, Relacja; M. Lemkowski, Oprocentowanie). [1]

Wnioski:

Jeżeli strony zawarły umowę wzajemną, której cel zostanie osiągnięty po zakończeniu wszystkich zadań określonych w umowie – upływ terminu wykonania umowy przez jedną stronę nie pozbawia drugiej  strony podstaw domagania się dokończenia umowy zgodnie z jej treścią. Strona nabywa prawo do ewentualnego naliczenia kar umownych lub odstąpienia od umowy ale może też dokonać zmiany umowy  poprzez wydłużenie terminu realizacji umowy na warunkach zgodnych z ustawą pzp.

 

 

[1] Komentarz do art. 487kc Załucki 2023,wyda.3 Dolina,www.legalis.pl