Miarkowanie kary umownej

Czy kara umowna za nienależyte wykonanie umowy może przekroczyć wysokość kary umownej za niewykonanie umowy?

Ostatnio zapadło bardzo ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego, o którym pisałam już wcześniej , nie ukrywam, iż przyczyniłam się do jego wydania dzięki  wyrokowi sądu II instancji, którego treść zainicjowała sięgnięcie  po wyjątkowy środek ochrony prawnej jakim jest skarga kasacyjna.

Sąd Najwyższy w wyroku 29.11.2013r. I CSK 124/13 przesądził , iż kara umowna za wykonanie umowy po terminie nie może przekraczać kary umownej jaka mogłaby być naliczona za niewykonanie całej umowy.

Otóż Wykonawcy, którzy nie wykonali w terminie umowy o udzielenie zamówienia publicznego a Zamawiający wyliczył  przewidzianą w umowie  karę umowną za zwłokę lub opóźnienie , której wysokość przekroczyła wysokość kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania umowy  /np. w wyniku odstąpienia od umowy/ mogą śmiało domagać się miarkowania kary umownej.

 Ponad to warto pamiętać o tym ,iż naliczenie kary umownej za odstąpienie od umowy nie pozwala na jednoczesne naliczenie kary umownej za nienależyte wykonanie umowy./por. uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z 1984-01-16, III CZP 70/83 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 1984, Nr 8, poz. 131. ./uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2012-07-18, III CZP 39/12  www.sn.pl,  por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 2008-07-03 VACa 199/08./ zgodnie z którymi roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy.

Wracając do wspomnianego na wstępnie wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, iż świadomość stron w chwili podpisania umowy niemożności jej wykonania w terminie jest okolicznością obojętną dla oceny miarkowania kary umownej,. Żądanie zapłaty  kary umownej za nienależyte wykonania umowy polegające na wykonaniu umowy po terminie umownym w wysokości znacznie przewyższającej karę umowną zastrzeżoną na wypadek odstąpienia  od umowy tj. gdy kara za odstąpienie stanowi jedynie połowę naliczonej kary za nienależyte wykonanie umowy/ może zostać potraktowane jako żądanie zapłaty kary rażąco wygórowanej.

Zgodnie z art.484kc w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązani kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. A jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej, to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

Zdaniem Sądu Najwyższego wykładania art. 484§2 kc uzasadnia stwierdzenie, iż ocena zaistnienia przesłanki miarkowania kary w postaci jej rażącego  wygórowania powinna uwzględniać relacje pomiędzy wysokością kary zastrzeżonej z tytułu uchybienia terminowi spełnienia świadczenia niepieniężnego a wysokością kary zastrzeżonej w tej samej umowie na wypadek odstąpienia od umowy. Za dopuszczalne Sąd Najwyższy uznał zgłoszenie żądania miarkowania kary umownej w apelacji.

Wyrok Sądu Najwyższego stanowi niewątpliwie  drogowskaz dla Zamawiających i podstawę miarkowania kary umownej za  nieterminowe wykonanie umowy jeżeli kara naliczona zgodnie z określonym w umowie mechanizmem  okazała się wyższa niż kara jaką otrzymałby Wykonawca, gdyby w ogóle „nie zakasał rękawów” i wykonywania umowy nie rozpoczął.

Wykonawcy, którzy zostali obciążeni karą umowną za nieterminową realizację umowy wyższą niż przewidziana  kara za odstąpienie od umowy mają realna szansę domagania się jej obniżenia.