Odstąpienie od umowy z powodu covid- 19.
Zamawiający w dniu 13.03.2020r. odstąpił od umowy na przeprowadzenie konferencji wraz z usługą hotelową powołując się na wystąpienie istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy. Zamawiający wskazał, że stan zagrożenia epidemicznego w związku z wystąpieniem na terenie Polski ognisk wirusa SARS-COV-2, stanowi istotne niebezpieczeństwo dla uczestników planowanej konferencji. Czy obowiązujące przepisy uprawniają Zamawiającego do rozwiązania umowy z powodu covid?
W przedmiotowym przypadku odstąpienie od umowy nastąpiło w dniu 13.03.2020r. podczas, gdy stan zagrożenia epidemicznego, obowiązywał w Polsce od dnia 14.03.2020- 19.03.2020r. na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (opublikowanego w dniu 13.03.2020r., stosowanego od 14.03.2020r.) Zatem odstąpienie od umowy nastąpiło dzień przed wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego.
Przedmiotowe rozporządzenie wprowadziło czasowe ograniczenia m.in. w prowadzeniu przez przedsiębiorców działalności związanej z organizacją imprez m.in. konferencji, spotkań włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi trenów i obiektów, w których te imprezy mają miejsce, działalności związanej z konsumpcją i podawaniem napojów, działalności związanej z prowadzeniem obiektów noclegowych turystycznych i miejsc krótkiego zakwaterowania ( z wyłączeniem hoteli), zakaz zgromadzeń powyżej 50 osób.
Czas zagrożenia epidemicznego trwał do dnia 19.03.2020r. po czym przekształcił się w stan epidemii, który trwa do dzisiaj. Jednakże na moment składania oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy tj. na dzień 13 marca 2020r. ograniczenia związane ze stanem zagrożenia epidemicznego jeszcze nie obowiązywały,
Jednakże zasadniczą kwestią jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy stan zagrożenia epidemicznego i związane z tym ograniczenia można utożsamiać z interesem publicznym uzasadniającym rozwiązanie umowy o zamówienie publiczne?
Mając na uwadze wykształcone przez doktrynę definicje „ istotnej zmiany okoliczności” oraz „interesu publicznego” analizowane na gruncie art. 145 prawa zamówień publicznych, możnaby przyjąć tezę, iż interes publiczny zaistniałby, gdyby nagle po podpisaniu umowy odpadł cel dla którego Zamawiający chciał przeprowadzić konferencję w związku czym wydatek środków publicznych byłby nieuzasadniony.
Istotna zmiana okoliczności, o której mowa w art. 145 ust. 1 prawa zamówień publicznych, może wynikać ze zmiany okoliczności faktycznych i prawnych. Tytułem przykładu można wskazać, jako okoliczność uzasadniającą odstąpienie od umowy, pożar remontowanego budynku czy też zniszczenie przez powódź nowo wznoszonego obiektu budowlanego. Próbę zdefiniowania pojęcia “istotnej zmiany okoliczności” podjął SA w Warszawie w wyr. z 7.7.2011 r. (I ACA 13/11, Legalis): “”Istotna zmiana okoliczności” wskazana w art. 145 ust. 1 powyższej ustawy jest wprawdzie zdarzeniem o mniejszym stopniu intensywności niż “nadzwyczajna zmiana stosunków” wymieniona w art. 3571 KC, tym niemniej sformułowanie “istotna” wskazuje na zmianę znaczącą, a jednocześnie będącą następstwem zdarzeń występujących bardzo rzadko, niezwykłych, w każdym razie nieobjętą zwykłym ryzykiem kontraktowym, z którym powinni się liczyć kontrahenci. Istotna zmiana okoliczności może mieć swoje źródło w zdarzeniach natury faktycznej (np. odstąpienie przez gminę od umowy budowy szkoły, związane z koniecznością natychmiastowej naprawy szkód popowodziowych), jak i prawnej (np. odstąpienie od umowy, której przedmiot świadczenia przestał być niezbędny z uwagi na zdjęcie obowiązku realizacji określonego zadania). Zmiana okoliczności musi prowadzić do stanu, w którym wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym. W najbardziej ogólnym ujęciu przyjąć należy, iż chodzi o bezcelowość realizacji zamówienia dla interesu publicznego, którego realizację winien zapewniać zamawiający jako podmiot realizujący zadania publiczne, wynikające z przepisów prawa. Zaistnienie istotnej zmiany okoliczności prowadzącej do stanu, w którym wykonanie nie leży w interesie publicznym nie może być przewidywalne w chwili zawarcia umowy. Świadomość zamawiającego co do istnienia okoliczności powodujących niecelowość wykonywania zamówienia, jak również świadomość nieuchronności zaistnienia takich okoliczności nie dają zamawiającemu uprawnienia do odstąpienia od umowy w trakcie jej realizacji”.( komentarz P. Graneckiego do art. 145pzp)
Zgodnie z orzecznictwem i doktryną realizacja zamówienie o charakterze konferencyjnym czy szkoleniowym nie powinna być utożsamiane ze zbiorowym interesem publicznym i nie może usprawiedliwiać odstępowania od ogólnej zasady pacta sunt servanta (R. Szostak komentarz do art. 145 pzp, system LEX).
W wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z 12.2.2016 r. (KIO 99/16, KIO 110/16) Izba wskazała, że “w każdym wypadku zamawiający ma obowiązek wskazać, o jaki interes publiczny chodzi i udowodnić, że jest on na tyle ważny i znaczący, że bezwzględnie wymaga ograniczenia uprawnień wykonawców. Zarówno istnienie takiego interesu, jak i jego znaczenie, a także przesłanki powodujące konieczność przedłożenia w konkretnym przypadku interesu publicznego nad interes indywidualny podlegać muszą zawsze wnikliwej kontroli”.
Jest oczywistym, iż sytuacja związana z ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego miała wpływ na wiele umów, ale nie każda umowa z tego powodu stała się bezprzedmiotowa. W przypadku umów na szkolenia wprowadzone ograniczenia z pewnością miały wpływ na przeprowadzenie szkoleń w terminach obowiązywania ograniczeń. Jednakże jak dowodzi obecna sytuacja ograniczenia miały charakter przejściowy i dopóki nie odpadł cel, potrzeba szkolenia możliwa była realizacja zawartych umów po odpowiedniej zmianie terminów ich realizacji.
Podstawą zmiany umowy w przypadku wystąpienia „siły wyższej” do jakiej niewątpliwie zalicza się „ ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii”- jest art. 144ust.1pkt 3 ustawy prawo zamówień publicznych.
Ponad to od 30.03.2020r. obowiązuje art. 15r ustawy z dnia 2.03.2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacjami kryzysowych (DZ.U.z 2020r.poz. 374) zgodnie z którym umowy do których mają zastosowanie przepisy prawa zamówień publicznych a także umowy w sprawie zamówień publicznych do których przepisy prawa zamówień publicznych nie mają zastosowania mogą być zmienione lub zawieszone z uwagi na okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 . W przepisie tym wyraźnie wskazano , iż okoliczności związane z COVID-19 nie mogą stanowić samodzielnej podstawy odstąpienia od umowy.
Zatem zalecam ostrożność przed pochopnym rozwiązaniem umowy z powodu covid-19 a poszkodowanym Wykonawcom proponuję rozważyć dochodzenie odszkodowania.
Zobacz też:
